Triagelijst Scheidingsoort — Triage bij Scheiding

Hoe werkt de Triagelijst Scheidingssoort?

Elke ouder vult een eigen TS in. De door de ouders gekozen antwoorden vormen samen een maat voor een van de drie conflictgraden of scheidingssoorten, op basis waarvan snel passende hulp gekozen kan worden. Hulp en snelle verwijzing verkort de tijd dat ouders en kinderen aan schadelijke stressvolle omstandigheden zijn blootgesteld. Ook voorkomt vroeg ingezette hulp dat strijd escaleert en contactblokkades ontstaan die eveneens psychisch lijden en schadelijke effecten voor de kinderen de ouders tot gevolg hebben.

Missie en visie

Terugdringen van psychisch lijden en stress leidt tot verbetering van de communicatie en voorkomt geëscaleerde strijd, schadelijke stress en contact- blokkades ouder-kind.

Over het algemeen lijden ouders psychisch onder meningsverschillen die uitdraaien in conflicten, en met hen hun kinderen, in het bijzonder als hun conflicten regelmatig terugkeren of aanhouden. Het uitgangspunt van de TS is dan ook psychisch lijden, dat gepaard gaat met allerlei gevoelens zoals verdriet, boosheid en stress in beeld te krijgen. Als begeleiding zich richt op het reduceren van psychisch lijden, negatieve emoties en niet-helpende gedachten, worden de ouders rustiger en ontstaat ruimte om geconcentreerd(er) te kunnen reflecteren op wat hen bewust of onbewust bezighoudt. Als ouders meer inzicht krijgen in hun emoties en de betekenis van onderliggende gedachten, kunnen zij al of niet onder professionele begeleiding woorden vinden om aan de andere ouder uit te leggen wat hun wensen, opvattingen, normen en waarden zijn of bijvoorbeeld welke zorgen zij hebben en waar ze bang voor zijn. Als ouders zich goed kunnen uitdrukken, dan kunnen zij afspraken maken met elkaar over de belangen én behoeften van de kinderen en van henzelf. Deze kunnen zij opnemen in een ouderschapsplan, of een echtscheidingsconvenant of vaststellingsovereenkomst .

Deze basis van wederkerige reflectie en zelfreflectie door de ouders is nodig om de belangen en behoeften van de kinderen te kunnen verhelderen en concretiseren, maar ook die van henzelf. Als een ouder goed in zijn/haar vel zit, dan merken de kinderen dat en de (ex-)partner.

Wat doet de Triagelijst Scheidingssoort

De Triagelijst Scheidingsoort (TS) is een vragenlijst die drie potentiële conflictgraden tussen ouders categoriseert bij relatieproblemen of scheiding. De drie scheidingscategorieën variëren in oplopende gradaties van lage conflictgraad, de Harmoniescheiding, naar middel tot hoge conflictgraad, de Conflictscheiding tot en met een hoge conflictgraad, de Blokkadescheiding.

De drie scheidingcategorieën bieden een basis voor verwijzing naar passende begeleiding of hulp voor de ouders en de kinderen, die is gericht op het snel terugdringen van psychisch lijden en stress en het voorkomen van blokkades, zoals contact ouder-kind(eren) of bijvoorbeeld het bijdragen aan de kosten of alimentatie.

De TS moet zo snel mogelijk nadat ouders bij een professional hebben kenbaar gemaakt dat zij relatieproblemen hebben of willen scheiden, worden afgenomen. Om een beeld te kunnen krijgen van de mate en ernst van onderlinge strijd en inzicht in de interactie bij de diverse onderwerpen en welke emoties en opvattingen bij welke ouder een rol spelen, moet elke ouder apart een TS-lijst invullen.

Wat is de Triagelijst Scheidingssoort

De TS is een vragenlijst die de conflictgraad meet tussen twee ouders en moet daarom tweemaal worden ingevuld: eenmaal door de ene ouder en eenmaal door de andere ouder (bij twee-oudergezinnen). De antwoorden van de ene ouder krijgen pas betekenis in het licht van de andere ouder.

Beide ingevulde vragenlijsten weerspiegelen de communicatie-dynamiek tussen de ouders en geven een waarde waarmee je kunt bepalen of er sprake is van strijd en of deze ernstig is. De ernst van de strijd wordt aangegeven door de conflictgraad, die ook scheidingssoort wordt genoemd.

Beide ouders vullen de triagelijst in en krijgen een scheidingssoort als advies

Is een scheidingsoort hetzelfde als een conflictgraad?

Ja, maar de ene definitie is beschrijvend en de ander geeft een getalswaarde.

De scheidingssoort beschrijft de gedragingen en omstandigheden van de soort van strijd tussen de ouders. De conflictgraad is een getalswaarde die de ernst van de strijd die ouders onderling kunnen hebben, uitdrukt. Op basis van deze getalswaarde wordt de scheidingssoort gekozen.

1. Harmoniescheiding

Geen strijd of strijd onder controle
Geen risico op blokkades (zoals contact ouder-kind of betalen alimentatie)

2. Conflictscheiding

Strijd
Bepaalde mate van emotioneel controleverlies, stress, rigiditeit en eerste tekenen blokkade(s) zoals inperken contact ouder-kind of tegenwerken vakantie met een ouder of meebetalen in de kosten),

3. Blokkadescheiding

Strijd
Emotioneel controleverlies en blokkades (zoals contact ouder-kind of meebetalen in de kosten, weigeren met de andere ouder te communiceren of in een vertrek te zijn)

Waarom zouden we met conflictgradaties of scheidingsoorten gaan werken?

Als alle professionals, ongeacht hun beroep, dezelfde maten gebruiken, dan werkt dat een stuk makkelijker dan nu. Dan begrijpen we elkaar. Denk maar aan de rolmaat of de centimeter. De meeste mensen kennen de centimeter of rolmaat en hebben een voorstelling bij een meter en hoeveel centimeters er in een meter gaan. Dat is een definitie en tegelijkertijd is een meter een begrip. Zo werkt het ook bij conflictgradaties.

Als professionals dezelfde definities hanteren van de betekenis van een harmoniescheiding, een conflictscheiding en een blokkadescheiding, dan hebben zij eenzelfde idee van de ernst van de strijd tussen de ouders, maar ook van de risico’s die de kinderen en ouders lopen om op bepaalde thema’s te blokkeren of patstellingen en psychische en fysieke schadelijke strijd te ontwikkelen.

De bekendste en meest dramatische blokkade is de contactblokkade tussen een ouder en zijn/haar kind(eren), waarbij de communicatie tussen de ouders meestal ook is geblokkeerd.

Wat is de meerwaarde voor de professionals?

De TS is een reflectielijst, die ouders aanzet om zelfstandig over hun gedachten en emoties na te denken, en ook over die van de andere ouder, in plaats van de professional met het risico van een subjectieve blik.
De TS draagt bij tot het kiezen van passende hulp of het opstellen van een plan van aanpak bij de gebleken conflictgradatie.
Door vroegtijdige inzet helpt de TS patstellingen en contactblokkades te voorkomen.
De gecombineerde antwoorden van beide ingevulde TS-lijsten dienen als meetlat of rolmaat voor hulpverleners, ouders en derden, zoals rechters of supervisors, zodat op de werkwijze(n) van de hulpverlener(s) in het netwerk en de keten en scheidingsroute kan worden gereflecteerd.
De TS leent zich voor wetenschappelijk onderzoek (waardoor de TS en de verwijzing naar passende begeleiding verbeterd kunnen worden).
De TS volgt niet alleen op microniveau, maar ook op macroniveau de wijze waarop de populatie ouders en kinderen de scheiding beleven.
De TS biedt structuur en aanknopingspunten bij het al dan niet gegrond verklaren van klachten en de afhandeling daarvan.
De TS kan als checklist worden gebruikt door de betrokken professional, al dan niet samen met de ouders bij de door hen gegeven antwoorden op de vragen, eventuele onderliggende gedachten, verbetering van de communicatie, als ook bij het inschatten van gemaakte voortgang tijdens het begeleidingsproces of bijvoorbeeld de mediation.
De TS en de visie en missie structureren het perspectief van professionals uit onderscheiden beroepen, waardoor multidisciplinaire samenwerking bij de begeleiding van ouders en/of kinderen, wordt bevorderd.
De TS en de visie en missie dragen bij tot integratieve samenwerking van professionals uit onderscheiden disciplines, waardoor diverse bruggen worden geslagen, zoals de brug tussen zorg en recht.
De TS reduceert de kans en mogelijkheden op subjectieve interpretaties door professionals over gedragingen en intenties van een ouder of kind. Dit bevordert een goede werkrelatie tussen de ouder(s) en de professional.
De TS helpt bij het voorkomen van escalaties in de strijd tussen ouders.

Wat is de meerwaarde voor de ouders?

De vragen in de TS laten de ouders nadenken (reflecteren) over hun verborgen, onzichtbare, en zichtbare of geuite ideeën, gedachten, meningen, opvattingen, normen, waarden en emoties in relatie tot de andere ouder, de kinderen en de kwaliteit van gezamenlijk ouderschap.

Tijdens het invullen van de TS ontstaat een reflectieproces, dat is gericht op de eigen emoties en gedachten, maar ouders ook aanzet om na te denken over de gevoelens en mogelijke gedachten van de andere ouder.
De vragen in de TS reiken de ouders concepten en gradaties aan, maar creëren ook gelegenheid en houvast om in een vroeg stadium van een naderende scheiding, zelf de eigen gedachten en emoties te verhelderen en betekenis te geven (in plaats van bijvoorbeeld een hulpverlener of een vriend of andere derde).
Doordat de TS de ouder aanzet tot reflectie en betekenisverlening met inbegrip van de andere ouder en de kinderen, wordt de betreffende ouder eigenaar van de relatieproblematiek, gezinsproblematiek of de scheiding.
De TS reduceert het risico van een subjectieve blik en interpretaties door een professional waarin ouders of kinderen zich niet of onvoldoende herkennen.
De reflectieve vragen in de TS zetten een ouder aan tot nadenken over de consequenties die diverse gedachten en daarop gebaseerde gedragingen kunnen hebben voor de kwaliteit van het contact met de andere ouder en de behoeften en belangen van de kinderen.
De door de ouders gegeven antwoorden op de vragen van de TS, bevorderen begrip en inzicht bij de professional(s), wat begrip van de ouders en kinderen bevordert.
Als een ouder zich begrepen voelt door hulpverleners (en natuurlijk ook door de andere ouder), dan nemen tevens gevoelens van serieus genomen en erkend worden, toe. Dit bevordert gevoelens van emotionele veiligheid wat de ouder sterkt om na te (durven) denken over wat hij/zij werkelijk wil, en wat zijn/haar belangen en behoeften zijn, zonder die van de kinderen en de andere ouder uit het oog te verliezen.
Als een ouder zich erkend en gesterkt voelt, is er – in principe – geen aanleiding om strijd aan te gaan met de andere ouder of de professional. Immers, de ouder beschikt dan over voldoende kracht en inzicht om zichzelf goed uit te drukken en een reële inschatting te maken van eventuele consequenties.
Als de begeleiding door de professional aansluit op de resultaten van de TS, dan is de professional navolgbaar voor de ouders. Dit geeft de ouders houvast, wat de voortgang van het begeleidings-en scheidingstraject bevordert.
Als ouders op momenten van onbegrip stuiten, dan kunnen zij teruggrijpen op de gegeven antwoorden die betrekking hebben op het thema dat tot onbegrip leidt.

Oorsprong van de Triagelijst Scheidingsoort

De TS vindt zijn oorsprong in het boek “Terugdringen van psychisch lijden van ouders en kinderen bij scheiding - Een brug tussen psychologie en recht”, Sdu, Den Haag, 2019, van Bela de Vries. De TS is ontwikkeld door Bela de Vries in het kader van het programma ‘Scheiden zonder Schade’ (Programma SzS). Het Programma SzS liep van 1 september 2018 tot 14 februari 2022, in opdracht van de minister van Justitie en Veiligheid (JenV), de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en in partnerschap met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). In het kader van dit programma heeft de tweede helft van 2021 een verkennend onderzoek, een zogenoemde Quickscan, van de Triagelijst Scheidingssoort plaatsgevonden[1]. Uit dit onderzoek is gebleken dat grote behoefte bestaat onder professionals aan opleiding om met de TS te leren werken en deze in te zetten als preventief instrument, ter voorkoming van geëscaleerde strijd en psychisch lijden van kinderen en ouders bij scheiding.

[1] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2022/02/15/scheiden-zonder-schade---kennis-en-inzichten-vanuit-regiolab-den-haag